Beschoeiing en Natuurvriendelijke Oevers: Een Balans tussen Waterbeheer en Biodiversiteit

Water speelt een belangrijke rol in het Nederlandse landschap. Om onze waterwegen te beschermen tegen erosie, de waterkwaliteit te verbeteren en tegelijkertijd biodiversiteit te bevorderen, worden beschoeiing en natuurvriendelijke oevers steeds vaker gecombineerd. Maar wat houdt dit precies in, en waarom is het belangrijk? In deze blog nemen we je mee in de wereld van beschoeiing en natuurvriendelijke oevers en leggen we uit hoe deze technieken bijdragen aan een duurzaam watersysteem.

Wat is Beschoeiing?

Beschoeiing is een keringstechniek waarbij de oevers van waterwegen verstevigd worden om erosie tegen te gaan. Vooral in een waterrijk land als Nederland is dit belangrijk, omdat oevers zonder beschoeiing door de constante beweging van water kunnen afbrokkelen. Erosie kan leiden tot versmalling van waterwegen, verhoogde wateroverlast en het verlies van land. Beschoeiing biedt een stevige basis aan de oever, zodat deze zijn vorm behoudt.

Traditionele Beschoeiing

Traditionele beschoeiing bestaat vaak uit materialen zoals hout, kunststof of staal. Er circuleren ook innovatieve methodes die een hybride aanpak hanteren. Zo levert HIP Groen een beschoeiingsschot uit een combinatie van kunststof en naaldhout. Deze materialen worden langs de oever geplaatst en vormen een fysieke barrière tegen het water. Hoewel dit effectief is, hebben zulke harde, onnatuurlijke materialen vaak een negatief effect op het lokale ecosysteem. Planten kunnen moeilijk wortelen in de harde ondergrond, en dieren vinden weinig beschutting of voedsel.

Natuurvriendelijke Oevers: Een Alternatief voor Biodiversiteit

Natuurvriendelijke oevers vormen een ecologische aanpak voor oeverbescherming. Hierbij wordt de oever zodanig ingericht dat er ruimte is voor plant- en diersoorten om zich te vestigen en te gedijen. Het doel van een natuurvriendelijke oever is om erosie tegen te gaan én het waterleven te bevorderen door natuurlijke elementen in het ontwerp te verwerken.

Kenmerken van een Natuurvriendelijke Oever

Een natuurvriendelijke oever kent vaak de volgende elementen:

• Zachte, glooiende hellingen in plaats van steile wanden. Dit maakt de overgang van water naar land geleidelijker, wat dieren zoals kikkers, vissen en insecten de ruimte biedt om zich veilig te verplaatsen.
• Waterplanten zoals riet, lisdodden en waterlelies worden geplant langs de oever om erosie tegen te gaan. Hun wortels houden de grond stevig vast en creëren een buffer tegen stromend water.
• Diverse vegetatielagen die verschillende diersoorten aantrekken. Door planten te gebruiken op verschillende hoogtes, ontstaat er een rijke vegetatiestructuur, waarin insecten, amfibieën en kleine zoogdieren zich thuis voelen.

Voordelen van Natuurvriendelijke Oevers

1. Verbeterde Biodiversiteit
   Een natuurvriendelijke oever biedt een leefgebied voor een breed scala aan dieren en planten, van vissen en waterinsecten tot vogels en amfibieën. De aanwezigheid van diverse plantensoorten trekt dieren aan die hun voedsel en schuilplaatsen vinden in deze oevervegetatie.

2. Waterkwaliteit en Zuivering
   Planten in natuurvriendelijke oevers filteren verontreinigingen uit het water, zoals fosfaten en nitraten. Dit draagt bij aan een betere waterkwaliteit en helpt het ontstaan van algenbloei te voorkomen.

3. Esthetische Waarde
   Natuurvriendelijke oevers zijn visueel aantrekkelijk en passen harmonieus in het landschap. Ze zijn vaak onderdeel van recreatiegebieden en verhogen de beleving van de omgeving.

4. Klimaatadaptatie
   Groene oevers zorgen voor minder snelle opwarming van het water, omdat de vegetatie voor schaduw zorgt. Dit kan helpen om de effecten van klimaatverandering op wateromstandigheden te beperken, zoals droogte en hittegolven.

Het Belang van Combineren: Beschoeiing én Natuurvriendelijke Oevers

In de praktijk is een combinatie van traditionele beschoeiing en natuurvriendelijke oevers vaak de beste oplossing. Dit wordt soms ‘hybride oeververdediging’ genoemd. Zo kunnen harde materialen strategisch worden ingezet op plekken waar de stroming sterk is, terwijl natuurvriendelijke oevers worden aangelegd op rustigere plekken. Dit biedt een duurzaam en veerkrachtig systeem dat geschikt is voor uiteenlopende wateromstandigheden.

Bijvoorbeeld:

• Woonwijken: Hier kan een combinatie van houten beschoeiing en een smalle natuurvriendelijke oever zorgen voor stabiliteit en toch een groene uitstraling geven.
• Natuurgebieden: In beschermde gebieden kan de nadruk juist liggen op natuurvriendelijke oevers met een minimale hoeveelheid harde beschoeiing, om de biodiversiteit te stimuleren.

Aanleggen van Natuurvriendelijke Oevers

Het realiseren van natuurvriendelijke oevers is maatwerk. Voordat er wordt aangelegd, is een grondige analyse van de bodemgesteldheid, stroming en flora en fauna in de omgeving noodzakelijk. Er wordt vaak gebruik gemaakt van inheemse plantensoorten, omdat deze beter aangepast zijn aan het lokale klimaat en de bodemgesteldheid. Door samenwerking tussen ecologen, landschapsarchitecten en waterbouwkundigen kan een natuurvriendelijke oever op een duurzame manier worden aangelegd.

Beschoeiing en natuurvriendelijke oevers zijn niet langer twee tegengestelde concepten. Ze vullen elkaar juist goed aan en zorgen voor een evenwichtig watersysteem dat niet alleen functioneel, maar ook ecologisch waardevol is. In een tijd waarin duurzaamheid en biodiversiteit centraal staan, bieden natuurvriendelijke oevers een prachtig voorbeeld van hoe we techniek en natuur hand in hand kunnen laten gaan.

Door deze combinatie van hard en zacht, robuust en vriendelijk, dragen we bij aan een toekomstbestendig landschap waar zowel mens als natuur baat bij heeft.